[You must be registered and logged in to see this image.]ừ giữa năm 1952 cơ sở kháng chiến của Yên Lạc được củng cố, du kích hoạt động ngày càng mạnh. Huyện ủy, Ủy ban kháng chiến hành chính đã chuyển về làm việc trong vùng hậu địch để chỉ đạo kháng chiến. Chỉ trong 6 tháng dưới sự lãnh đạo của Đảng, bộ đội (1 – 1953), du kích địa phương đã đánh địch 33 trận gây cho địch thiệt hại nặng nề, 174 lính ngụy đã bỏ ngũ trở về với nhân dân. Khu du kích Yên Lạc gồm 5 xã ven sông Hồng: Thống nhất (Đại Tự), Liên Châu, Hồng Châu, Trung Kiên, Trung Hà được hình thành nối liền với khu du kích nam Yên Lãng, nam Bình Xuyên, nam Vĩnh Tường.
Trong khu du kích bộ máy tề, ngụy tan rã, Ủy ban kháng chiến hành chính và các đoàn thể hoạt động công khai, chiến tranh du kích phát triển mạnh tạo điều kiện thuận lợi chuyển sang thế chủ động tấn công tiêu diệt địch.
Tháng 5/1953, thắng lợi vang dội trên các chiến trường Tây Bắc – Thượng Lào dồn Pháp vào thế bị động trên khắp các chiến trường. Buộc Chính phủ Pháp cử tướng Nava sang làm tổng chỉ huy quân đội Pháp trên chiến trường Đông Dương hòng cứu vãn tình thế. Nava thực hiện kế hoạch táo bạo, tung các binh đoàn cơ động, mở các đợt hành quân cóc nhảy đánh thọc sâu vào các vùng tự do của ta. Liên khu ủy Việt Bắc nhận định: “Địch có thể tập trung lực lượng mạnh, mở những cuộc càn quét ác liệt, dài ngày ... hòng tiêu diệt lực lượng của ta”.
Cuối tháng 9/1953, Bộ Chính trị ra nghị quyết mở cuộc tiến công chiến lược 1953-1954, thi hành chỉ thị TW Đảng và Tỉnh ủy Vĩnh Phúc, trong 2 ngày 11 và 12/9/1953 Huyện ủy Yên Lạc tổ chức hội nghị Bí thư đảng đoàn, bí thư, xã đội trưởng các xã đề ra nhiệm vụ chung cho toàn huyện chuẩn bị kế hoạch chống càn, phát động phong trào thi đua giết giặc lập công.
Thực hiện nghị quyết của Huyện ủy, các xã tích cực triển khai lực lượng, động viên nhân dân bám trụ, ủng hộ cho kháng chiên. Ngày 8/10/1953 địch điều binh đoàn số 7 và 2 tiểu đoàn cơ động đánh vào các xã du kích hoạt động mạnh vùng nam Yên Lạc là Đoàn Kết, Tề Lỗ, Duy Tân, Hiệp Lực, phong tỏa các trục đường giao thông. Liên tục từ tháng 10 đến cuối tháng 12/1953 địch mở nhiều đợt tấn công có máy bay, pháo binh yểm trợ hủy diệt nhiều làng xã của Yên Lạc. Do có sự chuẩn bị kịp thời Yên Lạc đã chủ động đánh địch. Điển hình là các trận chống càn ở Liên Châu, Thống Nhất, lực lượng vũ trang huyện phối hợp với bộ đội tỉnh tiêu diệt hơn 40 tên địch. Dân quân các xã Đoàn Kết, Duy Tân, Bình Định, Độc Lập phục kích tiêu diệt và làm bị thương nhiều tên địch trên đoạn đường Mả Lọ - Đồng Cương (Độc Lập), Minh Tân – Tề Lỗ. Du kích các xã phối hợp đánh nhiều trận độn thổ ở đoạn đường Đền Tính – Đông Mẫu, Giã Bàng – Minh Tân – Tam Hồng, Cầu Trẻ (Lâm Xuyên)
Trước những thắng lợi vang dội trong cuộc kháng chiến Đông Xuân 1953 – 1954 Bộ Chính trị đã quyết định mở chiến dịch Điện Biên Phủ.
Chia lửa cùng đồng bào cả nước, quân và dân Yên Lạc phối hợp với bộ đội tỉnh đánh thắng nhiều cuộc càn của địch trong suốt thời gian chiến dịch. Tiêu biểu là trận chống càn ở xã Thống Nhất (Đại Tự) ngày 12/1 ta đã tiêu diệt 1 trung đội địch. Tiếp đó ngày 23 và ngày 27/1 ta phục kích địch ở Đồng Mẫu, tập kích Tháp Canh Yên Thư. Trong tháng 2 đại đội Trần Phú huyện Yên Lạc phối hợp với du kích tiêu diệt địch ở tháp Canh Vĩnh Trung, Vĩnh Đông, đánh bại các trận càn của địch vào các xã ven sông. Trung đội nữ du kích xã Hiệp Lực do đồng chí Lê Thị Chiu chỉ huy đã mưu trí dũng cảm đánh tan một trung đội địch càn vào xã. Trong thời gian này, hàng trăm người thuộc các xã Hiệp Lực, Bình Định, Đồng Văn ... đi dân công phục vụ chiến dịch, đồng thời đẩy mạnh công tác địch vận, phối hợp với các hoạt động quân sự.
[You must be registered and logged in to see this image.]Thế hệ trẻ nối tiếp truyền thống
cha anh
Ngày 29/4 bọn phản động ở Vĩnh Trung, Yên Thư, Cầu Trắng, bốt Lồ bị tiêu diệt. Tin thắng trận Điện Biên Phủ dội về làm nức lòng quân dân Yên Lạc còn kẻ địch thì hoang mang giao động đến tột độ.
Đêm ngày 7-7-1954 đại đội Trần Phú huyện Yên Lạc phối hợp với bộ đội tỉnh và du kích xã Tam Hồng tiêt diệt bốt Man Để, bắt sống quận trưởng gian ác Nguyễn Hữu Đề, giải phóng 2000 dân trong trại tập chung Đại Xá, tiêu diệt 17 tên bắt sống 7 tên, thu 72 súng trường, 4 tiểu liên, 2 trung liên, 2 súng lục, 14 xe đạp và nhiều trang bị quân sự khác.
Từ ngày 8 đến 12-7-1954 ta tiến công và tiêu diệt tiểu khu Minh Tân và bốt Trò (Yên Phương) những tên ác ôn, đầu sỏ đã phải đền tội. Trước sức tấn công mạnh mẽ của lực lượng vũ trang và khí thế đấu tranh của nhân dân Yên Lạc, quân địch ở các bốt lẻ hoang mang tột độ, tự tan rã, bỏ ngũ trở về với gia đình. Thắng lợi trên khắp các chiến trường và đặc biệt là thắng lợi vang dội của chiến dịch Điện Biên Phủ buộc thực dân Pháp phải ký hiệp định Giơnevơ chấm dứt chiến tranh, lập lại hòa bình ở Việt Nam. Ngày 28/7 những tên lính cuối cùng của địch đóng ở bốt Giã Bàng (Tề Lỗ) đã rút về Vĩnh Yên, Yên Lạc sạch bóng quân thù, kết thúc 9 năm trường kỳ chống thực dân Pháp. Nhân dân Yên Lạc cùng nhân dân miền Bắc bước vào thời kỳ mới, thời kỳ xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc, đấu tranh giải phóng miền Nam thống nhất Tổ quốc.